ชื่อภาษาอังกฤษ
ชื่อวิทยาศาสตร์
ความหมาย
ความเชื่อ
ราคาโดยเฉลี่ย(กล้าไม้,เมล็ดพันธุ์,ไม้ล้อม)
ต้นจามจุรี
เมื่อพูดถึงต้องจามจุรี เชื่อว่าคนไทยหลายๆ คนคงรู้จักหรือคุ้นเคยกันเป็นอย่างดี ต้นจามจุรี คือ ต้นไม่ชนิดหนึ่ง มีชื่อเรียกหลายชื่อ หรือมักเรียกว่า ต้นฉำฉา,ต้นสำสา หรือต้นก้ามปู โดยต้นจามจุรีเป็นอีกหนึ่งพันธุ์ไม้ที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจ และเป็นต้นไม้ที่โตเร็ว มีลักษณะเป็นทรงพุ่มให้ร่มเงาสร้างความร่มรื่น โดยเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางไปจนถึงขนาดใหญ่ บางต้นมีอายุยืนยาวหลายร้อยปีเลยทีเดียว วันนี้เราจะพาทุกคนมาทำความรู้จักกับต้นไม้ชนิดนี้กันให้มากขึ้น
ข้อมูลทั่วไปของต้นจามจุรี
- ชื่อเรียกทางวิทยาศาสตร์ Samanca Saman (Jacq) Merr.
- ชื่อภาษาอังกฤษ คือ Rain tree
- ชื่อวงศ์ MIMOSACEAE
ประวัติความเป็นมาของต้นจามจุรี
ต้นจามจุรี มีถิ่นกำเนิดอยู่ในทวีปอเมริกาใต้ ซึ่งได้มีการนำเข้ามาในประเทศไทยเป็นครั้งแรก แต่ประเทศไทยได้นำเข้ามาจากประเทศเพื่อนบ้าน อย่างประเทศพม่า เมื่อประมาณปี พ.ศ.2443 หรือ ค.ศ. 1900 โดย Mr. H. Slade (มิสเตอร์เอ็ชเสลด) สมัยนั้นเขาได้ดำรงตำแหน่งอธิการบดีกรมป่าไม้คนแรกของประเทศไทย ในช่วงเวลานั้นได้นำเข้ามาปลูกตามข้างถนนที่ทำการของกรมป่าไม้ จังหวัดเชียงใหม่ และบางส่วนได้นำไปปลูกที่จังหวัดกระบี่ สมัยก่อนต้นจามจุรีถูกเรียกว่า “ต้นกิมบี้” แต่ในปัจจุบันต้นจามจุรีมีชื่อเรียกตามภาษาเหนือ ภาษาอีสานว่า ต้นฉำฉาหรือสำสา ต้นก้ามปู นอกจากนั้นยังมีชื่อเรียกอื่นๆ เช่น ต้นสารสา ต้นก้ามกุ้ง เป็นต้น
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของต้นจามจุรี
ต้น
ต้นจามจุรี เป็นไม้ยืนต้นที่มีขนาดกลางไปจนถึงขนาดใหญ่ ความสูงขึ้งอยู่กับอายุของต้น ยิ่งมีอายุมาก ต้นอาจสูงถึง 25 เมตร ในส่วนของรากจะเป็นรากแก้ว และแตกแขนงออกด้านข้าง รากแขนงมักแทงตามแนวนอนขนานกับผิวดิน รากมีความยาวมากกว่า 10 เมตร ต้นจามจุรีมีลักษณะเป็นทรงพุ่มกว้างใหญ่ ลำต้นมีความกลม ไม่สมมาตร แตกกิ่งก้านสาขาในระดับต่ำประมาณ 3-5 เมตร กิ่งจะมีทั้งกิ่งหลักและกิ่งแขนง เปลือกของลำต้นมีสีขาว เมื่อต้นแก่เปลือกจะเปลี่ยนเป็นสีดำ แผ่นเปลือกมีสะเก็ด ส่วนกิ่งอ่อนจะมีสีขาวอมเทา กิ่งแก่มีสีน้ำตาล
ใบ
ต้นจามจุรีมีลักษณะใบเป็นใบประกอบแบบขนนก ปลายใบมนกว้าง ส่วนโคนใบเล็ก ประกอบไปด้วยก้านใบย่อยและก้านใบหลัก โดยก้านใบหลักจะแทงออกที่บริเวณปลายกิ่ง เรียบสลับข้างกัน ก้านใบย่อยมีประมาณ 4-6 คู่ ออกตรงข้ามกัน ส่วนก้านใบหลักมีเพียง 1 ก้าน ใบอ่อนมีสีเขียวอ่อน ส่วนใบแก่จะมีสีเขียวเข้ม สีเหลือง หรือสีน้ำตาล หากใบแก่มีสีน้ำตาลจะเริ่มผลัดใบ ร่วงลงจากต้น
ดอก
ต้นจามจุรีมีดอกสมบูรณ์เพศ ซึ่งจะมีทั้งดอกตัวผู้และดอกตัวเมียในต้นเดียวกัน ดอกออกเป็นช่อ โดยจะแทงออกบริเวณปลายกิ่งเหนือซอกใบ มีก้านช่อของดอกยาว ส่วนกลีบดอกจะสั้นเล็ก มีสีเหลือง เมื่อดอกบานจะมีเกสรแตกก้านออกมาให้เห็น สีชมพูอมขาวสวยงาม ประกอบไปด้วยเกสรตัวผู้เป็นเส้นยาวจำนวนมาก โคนเส้นมีสีขาว ปลานเส้นมีสีชมพู
ผล
ต้นจามจุรี มีผลเป็นฝัก โดยฝักมีลักษณะแบนยาว คล้ายกับถั่ว และฝักจะมีสีน้ำตาล เมื่อฝักแก่จะกว้างประมาณ 3-5 เซนติเมตร ยาวประมาณ 10-15 เซนติเมตร ขอบฝักแนวตรงเสมอกัน มีเส้นสีเหลืองตามขอบร่องนูน ด้านในมีเมล็ดตามร่อง ประกอบด้วยเนื้อ ซึ่งเนื้อภายในฝักมีกลิ่นหอม รสชาติหวานสามารถนำไปรับประทานได้
ประโยชน์ของต้นจามจุรี
- ต้นจามจุรีมีทรงพุ่มกว้างใหญ่ สามารถใช้เป็นร่มเงาสร้างความร่มรื่น นิยมปลูกตามหัวไร่ปลายนา หรือข้างถนน ในสถานที่ราชการ นอกจากนั้นยังสามารถใช้เป็นที่เกาะของกล้วยไม้ได้อีกด้วย
- กิ่งอ่อนของต้นจามจุรีเป็นอาหารของสัตว์หลายชนิด โดยเฉพาะตัวครั่ง ซึ่งเป็นสัตว์เศรษฐกิจที่มีราคาสูงเป็นที่ต้องการของตลาดต่างประเทศอย่างมาก
- ต้นจามจุรีเป็นพืชในตระกูลถั่ว มีสารอาการหลายชนิดนอกจากเป็นอาหารของตัวครั่งแล้ว กิ่งอ่อน ฝักหรือใบ ยังใช้เป็นอาหารของ วัว ควาย สุกร แพะ แกะ ฯลฯ ได้อีกด้วย
- ใบของต้นจามจุรี สามารถนำมาหมักทำปุ๋ย เนื่องจากมีแร่ธาตุที่เหมาะสมกับการเจริญเติบโตของพืช โดยนำไปโรยที่บริเวณโคนต้น ช่วยให้พืชหรือต้นไม้ชนิดอื่นๆ สามารถเจริญเติบโตได้ดีขึ้น
- ฝักแก่ สามารถนำไปหมักเป็นเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ฝักแก่ประมาณ 100 กิโลกรัม สามารถนำไปผลิตเป็นแอลกอฮอล์ได้มากกว่า 11 ลิตร
- เนื้อด้านในของฝัก มีรสชาติหอมหวาน สามารถนำไปรับประทานได้ทั้งคนและสัตว์
- ต้นจามจุรี นิยมนำเนื้อไม้มาแปรรูปใช้ประโยชน์ในการสร้างบ้าน เช่น ทำไม้พื้น ไม้ผนัง ไม้ฝ้า ขอบหน้าต่าง ขอบประตู คาน ฯลฯ นอกจากนั้นยังสามารถนำไปแปรรูปทำเป็นเฟอร์นิเจอร์ตกแต่งบ้าน หรือใช้ทำเครื่องไม้เครื่องมือทางการเกษตรได้หลายชนิด ยิ่งนำมาขัดจะขึ้นเงาที่สวยงาม สีของเนื้อไม้มีสีน้ำตาลเข้มจนถึงสีดำ เป็นลายด่าง เนื้อไม้มีความแข็งแรง ทนทาน และเหนียวพอสมควร
ต้นจามจุรีกับความเชื่อของคนไทย
คนไทยมีความเชื่อว่าต้นจามจุรีที่มีอายุมากกว่า 100 ปี หรือต้นจามจุรียักษ์มีเทวดาหรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์คอยอารักขาสิงสถิตอยู่ ชาวบ้านสมัยก่อนจะกราบไหว้บูชาขอพร เรื่องโชคลาภวาสนา ด้วยการนำธูป และผ้าสามสีมาผูกรอบบริเวณต้น ในปัจจุบันชาวบ้านก็นิยมกราบไหว้บูชา ขอพร โดยเฉพาะเรื่องการเสี่ยงโชค
การปลูก การขยายพันธุ์ และการดูแลรักษาต้นจามจุรี
การปลูกหรือการขยายพันธุ์ต้นจามจุรี นิยมใช้วิธีการเพาะเมล็ด โดยควรเพาะเมล็ดในช่วงฤดูหนาว เพื่อให้มีอัตราการรอดตายสูง ด้วยการเก็บฝักแก่มาแกะเอาเมล็ดออก ก่อนนำไปเพาะให้นำเมล็ดห่อด้วยผ้าขาวแช่น้ำทิ้งไว้ 2 คืน จนเมล็ดเกิดการบวมน้ำจึงนำไปเพาะ พื้นที่เพาะควรเป็นที่ลุ่ม เมื่อกล้าพันธุ์งอกงาม สามารถย้ายลงแปลงปลูกได้ ความลึกของหลุมควรมีประมาณ 30 เซนติเมตร ระยะการปลูกที่เหมาะสมคือ 4 x 4 เมตร พื้นที่ 1 ไร่ สามารถปลูกต้นจามจุรีได้ประมาณ 100 ต้น
ส่วนการดูแลรักษา หลังจากปลูกไปแล้ว ควรมีการกำจัดวัชพืชอย่างน้อยปีละ 2-3 ครั้ง หากต้นกล้ายังเล็กอยู่ควรดายหญ้า พรวนดินใส่ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยเคมี แนะนำให้ใส่ปุ๋ยปีละ 1 ครั้ง เพื่อให้ต้นสามารถเจริญเติบโตได้อย่างรวดเร็วและแข็งแรง การแต่งกิ่งสามารถทำได้ตามความเหมาะสม แต่ต้องรักษารูปทรงของเรือนยอดไว้ และควรมีพื้นที่ว่างเพื่อให้ที่งอกมาใหม่สามารถเจริญเติบโตได้ดี รวมถึงกำจัดกิ่งที่แห้งตายออก เพื่อให้กิ่งใหม่ที่สมบูรณ์ขึ้นมาทดแทน สำหรับเรื่องของโรคและแมลง ต้นจามจุรีสามารถเจริญเติบโตได้ดี หากไม่มีโรคและแมลงมารบกวน ซึ่งหากพบว่ามีแมลงเจาะกิ่ง ควรทำการตัดกิ่งนั้นออก หรือใช้สารเคมียาฆ่าแมลงโดยเฉพาะ แต่ไม่ควรใช้อย่างต่อเนื่อง ควรปล่อยให้ธรรมชาติทำหน้าที่ควบคุมศัตรูพืชเอง และหากใช้สารเคมีมากจนเดินไปอาจทำให้กิ่งอ่อนแห้งตาย ได้รับความเสียหายหรือต้นตายในที่สุด รวมทั้งยังเป็นอันตรายต่อสุขภาพของผู้ใช้สารเคมีอีกด้วย
ทั้งหมดนี้ คือ สาระน่ารู้เกี่ยวกับต้นจามจุรี ไม้ยืนต้นที่มีขนาดกลางไปจนถึงขนาดใหญ่ ปลูกเพื่อสร้างร่มเงาทำให้เกิดความร่มรื่น อีกทั้งยังเป็นไม้ที่มีประโยชน์มากมาย โดยเฉพาะการนำเนื้อไม้ไปแปรรูป ใช้ในการสร้างบ้าน ทำเฟอร์นิเจอร์ หรือทำเป็นเครื่องไม้เครื่องมือต่างๆ เนื่องจากเนื้อไม้ของต้นจามจุรีมีสีสวยงาม ที่สำคัญมีความแข็งแรง ทนทาน และเหนียวในระดับหนึ่ง นอกจากการปลูกเพื่อใช้ประโยชน์จากเนื้อไม้แล้ว ยังสามารถนำไปใช้ประโยชน์ในด้านอื่นๆ ได้หลากหลาย สำหรับใครที่ต้องการปลูกต้นจามจุรี ถ้าไม่อยากเพาะเมล็ดเองให้ยุ่งยากก็สามารถหาซื้อกล้าพันธุ์ไม้ได้จากร้านจำหน่ายขายกล้าพันธุ์ไม้ทั่วไป สำหรับราคากล้าพันธุ์ของต้นจามจุรี ในปัจจุบันจะขายกันที่ราคาประมาณ 30-60 บาท ขนาดความสูงประมาณ 40-50 เซนติเมตร แต่หากความสูงประมาณ 1 เมตรขึ้นไป ราคาจะเริ่มต้นที่หลักร้อยไปจนถึงหลักหมื่นเลยทีเดียว
