ต้นกาฝาก

กาฝาก คือ พืชที่อาศัยต้นไม้ชนิดอื่นในการดำรงชีวิต หรือเรียกว่าพืชอิงอาศัย ด้วยการแทงรากเข้าไปในท่อเลี้ยงน้ำ หรือเรียกว่า รากเบียน (haustorium) เพื่อแย่งอาหารของต้นไม้ชนิดอื่น โดยกาฝากมีลักษณะเป็นเถาเลื้อย กาฝาก มีหลากหลายชนิดและสามารถพบได้ทั่วไป แต่ไม่บ่อยนัก สำหรับกาฝากในประเทศไทยของเรามักพบในต้นไม้ชนิดที่มีทรงพุ่มใหญ่ มีร่มเงา ลำต้นมีเปลือก กิ่งหนา เช่น กาฝากมะนาว กาฝากมะม่วง กาฝากประดู่ และกาฝากมะขาม เป็นต้น

• กาฝาก มีชื่อเรียกทางวิทยาศาสตร์ว่า dendrophthoe falcate
• ชื่อสามัญของกาฝาก คือ  Parasites
• กาฝาก จัดอยู่ในวงศ์ของ Loranthaceae

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของกาฝาก

ก่อนอื่นต้องขอบอกก่อนว่า กาฝาก จะมีลักษณะทางพฤกษศาสตร์ที่แตกต่างกันออกไป ขึ้นอยู่ที่ชนิด หรือสายพันธุ์ เช่น ลำต้นบางชนิดแตกออกเป็นปล้อง ในขณะที่บางชนิดมีลำต้นแตกออกเป็นกิ่งก้านสาขา คล้ายกับไม้ยืนต้นทั่วไป หรือบางสายพันธุ์มีดอก ใบ และผลสวยงาม นิยมปลูกไว้เป็นไม้ดอกไม้ประดับสำหรับตกแต่งสวน

ราก

กาฝาก จัดเป็นพืชในกลุ่ม รากเบียน (haustorium) มีลักษณะเกาะยึดกับต้นที่อาศัย หรือกิ่งของไม้ชนิดอื่น ด้วยการแทงรากเชื่อมกับน้ำเลี้ยง เพื่อแย่งอาหารและแร่ธาตุ โดยสารอาหารหรือแร่ธาตุจากท่อลำเลียงจะถูกส่งมาเลี้ยงยังลำต้น และใบ ในลำดับต่อไป ทำให้กาฝากเจริญเติบโตสามารถดำรงอยู่ได้

ลำต้น

ลำต้นของกาฝาก จะเป็นเถาเลื้อย โดยมีลำต้นเล็ก ยาวประมาณ 50-100 เซนติเมตร ลำต้นแตกกิ่งมีขนาดเล็กจำนวนมาก

ใบ

ใบเลี้ยงคู่ โดยใบของกาฝากจะแทงออกใบเดี่ยวบนกิ่งสลับข้างกัน ลักษณะของใบจะมีรูปไข่ โคนใบเรียว ปลายใบมน แผ่นเรียบ ใบหนา มีสีเขียวเข้ม กว้างประมาณ 3-5 เซนติเมตร แลยาวประมาณ 5-7 เซนติเมตร

ดอก

กาฝากออกดอกขนาดเล็ก โดยดอกจะแทงออกเป็นช่อที่บริเวณปลายยอด สีของดอกคือ สีเหลืองหรือสีส้ม ดูสวยงาม ดอกกาฝากนั้นจะเป็นดอกสมบูรณ์เพศ ภายในมีเกสรตัวเมียและเกสรตัวผู้ สามารถผสมเกสรกันเองได้ภายในดอก นอกจากนั้นยังสามารถผสมเกสรข้ามดอกได้ โดยกาฝากจะออกดอกในช่วงเดือน กรกฎาคม-มกราคม ของทุกปี ซึ่งในขณะที่ออกดอกนั้น มักจะได้รับการผสมเกสรจากนกเขียวตอง หรือนกกินปลี ที่มาดูดน้ำหวานจากดอก

ผล

ในส่วนของผลกาฝาก จะมีลักษณะเป็นรูปไข่ ข้างในผลประกอบไปด้วยเนื้อและเมล็ดขนาดเล็กแทรกอยู่ เมล็ดเบา ไม่มีเปลือกหุ้ม โดยเมล็ดจะมีสีส้มอมน้ำตาล และเมล็ดเป็นเมือกเหนียว ทั้งนี้ นกชนิดต่างๆ มักจะมากินผลของกาฝากเป็นอาหาร เพราะผลของกาฝากมีรสชาติหวาน เมื่อกินเข้าไปแล้ว นกเหล่านั้นจะขับถ่ายออกมาทำให้ผลของกาฝากอาจปนกับมูลนก อย่างไรก็ตาม ในบางครั้งเมล็ดของกาฝากยังอาจติดอยู่บนเปลือกไม้ หรือกิ่งของต้นไม้ ทำให้สามารถเจริญเติบโตขึ้นได้ด้วยการอาศัยต้นไม้ชนิดอื่นอีกครั้งเป็นวัฏจักร

กาฝากแบ่งอกกเป็น 2 ชนิด

1.ชนิดมีคลอโรฟิลล์

จัดเป็นการฝากปรสิตต้นไม้แท้ ที่ไม่สามารถสร้างอาหารเองได้ และสังเคราะห์แสงเองไม่ได้ด้วยเช่นเดียวกัน 

2.ชนิดไม่มีคลอโรฟิลล์

สามารถสังเคราะห์แสงเองได้ สำหรับการเจริญเติบโต ลำต้น และใบ จะเชื่อมติดอยู่กับต้นไม้อาศัย เพื่อดูดน้ำหรือแร่ธาตุ รวมถึงสารอาหารอื่นๆ บางชนิด

ประโยชน์และสรรพคุณของกาฝาก

• เนื่องจากกาฝากมีดอกสีสันสวยงาม จึงนิยมปลูกได้เพื่อประดับ หรือตกแต่งสวน
• กาฝาก มีสรรพคุณเป็นยาสมุนไพรสามารถรักษาโรคต่างๆ ได้มากมาย นิยมนำใบมาตากแห้งต้มดื่ม โดยมีสรรพคุณ ดังนี้

                – รักษาอาการไอ เจ็บคอ หรือ ไข้หวัด

                – ลดน้ำตาลในเลือด รักษาโรคเบาหวาน

                – ใช้เป็นยาขับปัสสาวะ

                – ช่วยป้องกันโรคมะเร็ง

                – รักษาแผลในกระเพาะอาหาร

                – รักษาโรคดีซ่าน

อย่างไรก็ตาม ในปัจจุบันมีการนำเอาใบของกาฝากมาสกัดทำเป็นยา หรือต้มเพื่อดื่ม เพื่อกระตุ้นการสร้างภูมิต้านทานให้แก่ร่างกาย นอกจากนั้นยังช่วยทำให้มดลูกกระชับ สำหรับหญิงพึ่งคลอดลูก อีกทั้งยังรักษาแผลหลังผ่าตัด ไปจนถึงช่วยบำรุงเซลล์ ทำให้ผิวพรรณสวยงามได้อีกด้วย

วิธีการปลูกต้นกาฝาก

การปลูกต้นกาฝากหรือการขยายพันธุ์ สามารถทำได้ด้วยการเก็บเอาเมล็ดผลสุกของกาฝาก เน้นยำว่าต้องเป็นเมล็ดผลสุกเท่านั้น เพราะหากใช้เมล็ดผลดิบจะทำให้กาฝากไม่งอก จากนั้นให้นำเมล็ดมาฝังลงบนเปลือกของต้นไม้ชนิดอื่น ทั้งนี้ ควรเลือกต้นไม้ที่ต้องการปลูกต้นกาฝาก ให้เป็นชนิดเดียวกันกับที่เก็บเมล็ดมา เช่น หากเก็บเมล็ดผลสุกของกาฝากมาจากต้นมะขาม ก็ให้นำเมล็ดกาฝากไปปลูกหรือไปฝังไว้ที่ต้นมะขาม เป็นต้น หรือต้นไม้ชนิดอื่นที่มีลักษณะผิวเปลือกใกล้เคียงกันก็ได้ เพราะจะทำให้กาฝากมีโอกาสเจริญเติบโตได้มากกว่า ลดอัตราการตาย ที่สำคัญอย่าลืมปลูกในบริเวณที่มีแสงแดดเต็มที่เพื่อช่วยให้กาฝากเจริญเติบโตได้ดีขึ้น

กาฝาก กับความเชื่อของคนไทย

คนไทยมีความเชื่อว่ากาฝากคือของศักดิ์สิทธิ์ เป็นวัตถุที่หลุดลอยมาจากสวรรค์ หากบ้านไหนมีต้นไม้ชนิดนี้เกิดขึ้น จะนำมาซึ่งโชคลาภ เงินทอง บางครั้งมีการนำต้นกาฝากมาบูชาหรือพกติดตัว เพื่อความเป็นสิริมงคลในชีวิตและให้พุทธคุณที่แตกต่างกันออกไป ยกตัวอย่าง ดังนี้

กาฝากมะรุม

หากมีพกติดตัวไว้จะทำให้มีคนมารุมล้อม นำโชคลาภมาให้ เหมาะสำหรับพ่อค้าแม่ค้า เนื่องจากมีพุทธคุณช่วยทำมาค้าขายดีเพราะมีคนมาอุดหนุนตลอดเวลา

กาฝากรักซ้อน

เชื่อว่าหากพกติดตัวไว้จะทำให้มีคนมารัก หลงใหล หรือสำหรับคนที่มีคู่ครองอยู่แล้ว ก็จะอยู่ด้วยกันยาวนาน ช่วยเกื้อหนุนซึ่งกันและกัน หากเป็นครอบครัวก็จะรักใคร่ สามัคคีกัน

กาฝากมะขาม

กาฝากมะขาม เชื่อว่าจะทำให้คนเกรมขาม สมชื่อ หรือรู้สึกเกรงกลัว ยำเกรง เหมาะสำหรับเจ้าคนนายคน หรือผู้ที่ต้องปกคลุมลูกน้องหลายๆ คน นอกจากนั้นยังช่วยปกป้องภัยอันตรายได้อีกด้วย

กาฝากมะยม

กาฝากมะยมให้พุทธคุณเด่นในด้านเมตตามหานิยม สมชื่อ หากมีพกติดตัว หรือบูชาไว้เป็นวัตถุมงคลจะทำให้ผู้หลักผู้ใหญ่ที่พบเห็นเกิดความรักใคร่เมตตา ไม่ว่าจะขอความช่วยเหลือจากใคร ก็มักจะได้สมใจปรารถนา

กาฝากยอ

เชื่อว่าหากพกติดตัวหรือบูชาไว้ จะทำให้คนมาสรรเสริญยกยอ สำหรับคนทำงานจะได้เลื่อนยศ เลื่อนตำแหน่ง หากเป็นพ่อค้าแม่ค้า ก็จะทำมาค้าขายขึ้น กิจการรุ่งเรืองเงินทองไหลมาเทมา

กาฝากขนุน

เชื่อว่ากาฝากขนุนมีพุทธคุณช่วยเกื้อหนุน ค้ำชูในการทำกิจการต่างๆ ส่งผลทำให้ชีวิตไม่อาภัพโชคลาภ วาสนา หรือไม่ทำให้ชีวิตตกต่ำ

กาฝากกาหลง

เชื่อว่าจะทำให้คนหลงรัก หลงเสน่ห์ สมชื่อกาฝากหลง หากพกติดตัวหรือบูชาเป็นสิริมลคลจะนำโชคลาภมาให้ รวมถึงข้าวของมีค่า เงินทองจะไหลเข้ามาไม่ขาดมือ   

คนโบราณมีความเชื่อว่าให้พกกาฝากชิ้นเล็กๆ ติดตัวไว้ หรือบูชาไว้บนหิ้งพระเวลาเข้าหาผู้หลักผู้ใหญ่ หรือต้องการความช่วยเหลือจากใคร คนๆ นั้นก็จะเกิดความสงสารเมตตา หรือไว้สำหรับเจรจาค้าขาย ช่วยให้กิจการรุ่งเรือง เงินทองไหลมาเทมาไม่ขาดมือ สำหรับครอบครัวจะช่วยเกื้อหนุนซึ่งกันและกัน คนมีคู่จะรักกันยาวนาน นอกจากกาฝากจะเป็นชื่อของต้นไม้แล้วยังใช้เป็นสำนวนไทยอีกด้วย หลายๆ คนคงรู้จักดี โดยกาฝาก ใช้เปรียบเทียบกับ คนที่แผงตัวอยู่กับผู้อื่น โดยไม่ทำประโยชน์อะไรให้ นั่นเอง หรือหากพูดภาษาชาวบ้าน กาฝาก ก็คือ การเกาะคนอื่นกิน

ทั้งหมดนี้คือสาระน่ารู้ หรือข้อมูลที่น่าสนใจของกาฝาก เป็นอย่างไรกันบ้าง เชื่อว่าหลายคนคงรู้จัก เคยพบเห็น หรือเคยได้ยินชื่อต้นกาฝากมาก่อน แต่อาจไม่เคยรู้ข้อมูลในเชิงลึกเหล่านี้ รวมถึงในด้านความเชื่อของคนไทยเช่นเดียวกัน อย่างไรก็ตามแม้ว่ากาฝากจะเป็นสิ่งที่คนไทยเชื่อในเรื่องวัตถุมงคล แต่ก็มีหลายคนที่นิยมปลูกไว้เพื่อความสวยงามเท่านั้น ทั้งนี้ ก็ขึ้นอยู่กับความเชื่อและวิจารณาณของแต่ละบุคคล

ที่มา

https://puechkaset.com

https://th.wikipedia.org