กระเพรา อังกฤษ: Holy Basil

กระเพรา ชื่อวิทยาศาสตร์: Ocimum tenuiflorum

วงศ์ของกระเพรา: Lamiaceae

ลักษณะของต้นกระเพรา

ต้นกะเพรา เป็นพืชผักที่จัดอยู่ในประเภทสมุนไพรไทย เป็นพืชล้มลุก เจริญเติบโตได้ง่าย เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการรับประทาน หรือใช้ประโยชน์จากกระเพรา กระเพราเป็นทรงพุ่มไม้ นิยมปลูกเป็นพืชสมุนไพรท้องถิ่น ซึ่งกระเพรามีทั้งหมด 3 สายพันธุ์ คือ กระเพราขาว กระเพราแดง และกระเพราผสม ผู้คนนิยมนำกระเพราแดงมารับประทานมากกว่ากระเพราสายพันธุ์อื่น เนื่องจากกระเพราแดงจะมีกลิ่นที่แรงกว่าและเผ็ดร้อนกว่าสายพันธุ์อื่นๆ เมนูที่คนไทยรู้จักกันโดยทั่วไปก็คือ การนำกระเพรามาผัดเป็นเมนูผัดกระเพรา เช่น กระเพราหมู กระเพราหมูกรอบ กระเพราไก่ เป็นต้น โดยเพิ่มเนื้อสัตว์ต่างๆตามใจชอบ

ส่วนประกอบของต้นกะเพรา

ลำต้น

ลำต้นเป็นเนื้อไม้ที่ค่อนข้างแข็ง บริเวณลำต้นมีขนยาวตลอดทั่วลำต้น เป็นลำต้นเดี่ยว มีรูปร่างกลม ทรงกระบอกยาว สามารถแตกกิ่งก้านสาขาได้เยอะ ลำต้นมีสีเขียวอมน้ำตาล ซึ่งสีเข้มอ่อนจะขึ้นอยู่กับอายุของกะเพรา

ราก

ต้นกะเพราเป็นระบบรากแก้ว ซึ่งเป็นรากหลักในการเจริญเติบโตได้รวดเร็ว ขนาดใหญ่และยาว สามารถมีรากอื่นๆที่แตกแขนงออกจากรากแก้วได้ด้วย สามารถแทงลึกลงไปในดินได้ ซึ่งรากของต้นกระเพรานั้นมีลักษณะกลมเล็ก รากจะมีสีน้ำตาล และมีกลิ่นที่เฉพาะตัวและเป็นเอกลักษณ์ของกระเพราเองโดยตรง

ใบ

ใบกะเพราเป็นใบเดี่ยว ซึ่งคนนิยมเรียก กระเพรา/ใบกะเพรา จะเจริญเติบโตหรือแตกออกในฝั่งตรงกันข้าม ลักษณะของใบจะมีรูปร่างเป็นทรงรีเล็กๆ รอบขอบใบจะเป็นรอยหยักเล็กๆ ซึ่งสีของต้นกระเพราจะมี สีเขียว สีเขียวอมน้ำตาล สี น้ำตาลอมแดง หรือสีแดง โดยจะขึ้นอยู่กับสายพันธุ์ของกระเพรา ใบจะมีความบอบบาง ช้ำได้ง่ายและเหี่ยวง่าย มีกลิ่นที่เฉพาะเป็นของมันเอง มีรสชาติที่เผ็ดร้อน นิยมนำมาประกอบอาหาร ในแต่ละใบจะมีก้านใบที่ยาวมารองรับในแต่ละใบด้วย ใบกระเพราด้านบนจะมีสีที่เข้มกว่าด้านล่าง

ดอก

ต้นกะเพราจะออกดอกเป็นช่อกระจุกอยู่รวมกัน ซึ่งหลายๆคนมักจะบอกว่าดอกของกระเพราคล้ายกับฉัตร ดอกจะออกในบริเวณปลายยอดของก้านช่อและปลายกิ่ง ดอกจะมีลักษณะคล้ายระฆัง แต่มีขนาดเล็ก มีดอกเล็กที่ย่อยอีก 

เมล็ด

เมล็ดของต้นกระเพราจะอยู่ในกลีบเลี้ยงของต้น โดยจะถูกห่อหุ้มไว้อยู่ภายใน เมล็ดกระเพราเมื่อแก่หรือแห้งจะกลายเป็นสีดำ เมื่อนำไปแช่น้ำ เปลือกที่ห่อหุ้มเมล็ดไว้จะพองออกเป็นเมือก

ผล

มีรูปร่างลักษณะคล้ายไข่ที่มีขนาดเล็กๆ เมื่อผลของต้นกระเพราแก่ลงหรือแห้งจะแตกออกและมีเมล็ดเล็กๆปริมาณมากซึ่งสีดำ

วิธีการปลูกและดูแลรักษา

เนื่องจากกระเพราเป็นต้นไม้ที่สามารถเจริญเติบโตได้ในดินทุกประเภท แต่มักจะชอบดินปนทรายที่มีลักษณะร่วนๆ ดังนั้นจึงมีการปลูกด้วยกัน 2 วิธี คือ ปลูกด้วยเมล็ดและปลูกด้วยการใช้กิ่งชำ ซึ่งการปลูกด้วยเมล็ดในการเพาะต้นกล้า 1 เดือน แล้วทำการย้ายการปลูก และการปลูกด้วยใช้กิ่งชำนำมาปลูกในแปรงที่ต้องการจะปลูก ระยะห่างพอสมควร แล้วทำการปักชำที่กิ่ง หลังจากนั้นจะต้องดูแลรักษา โดยการรดน้ำอย่างสม่ำเสมอ เพราะกระเพราชอบน้ำ พื้นที่ต้องโดนแดนตลอด เพราะกระเพราชอบแสงแดด สามารถเก็บเกี่ยวได้ตั้งแต่ 2 เดือนขึ้นไป เก็บได้ทุกๆ 20-30 วัน ซึ่งกะเพรามีอายุได้หลายปีมาก การเก็บเกี่ยวสามารถเด็ดยอดอ่อนด้วยมือหรือกรรไกรตัดกิ่ง จากนั้นนำมาใส่ในภาชนะที่เตรียมไว้ เพื่อป้องกันการเหี่ยวและช้ำ 

ประโยชน์ของกระเพรา

• กระเพราเป็นสมุนไพรที่คนนิยมนำมารับประทานเพื่อรักษาหรือบรรเทาโรคต่างๆ ซึ่งกระเพรามีสรรพคุณ(กระเพรา/ใบกะเพรา) มากมาย เช่น ช่วยลดอาการแน่นท้องหรือจุกเสียดบริเวณหน้าอก ช่วยลดน้ำตาลในเลือด ช่วยรักษาโรคกระเพราะอาหาร ช่วยบำรุงรักษาหลอดลมอักเสบให้หายดีขึ้น รักษาโรคทางเดินปัสสาวะอักเสบ ไตอักเสบ รักษาโรคเบาหวาน ลดไขมันในเส้นเลือด ขับน้ำนมให้คุณแม่ เป็นยาอายุวัฒนะ ช่วยขับลม แก้ปวดท้อง ท้องอืด ท้องเสีย ขับเหงื่อ แก้บิด บำรุงธาตุ  เป็นต้น เนื่องจากกระเพราอุดมไปด้วยวิตามินและสารอาหารต่างๆมากมาย เช่น วิตามินเอ วิตามินซี วิตามินB1 วิตามินB2 วิตามินB3 วิตามินB5 วิตามินB6 วิตามินB9 นอกจากนี้ยังมีแคลเซียม โซเดียม สังกะสี ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม เบต้าแคโรทีน อีกด้วย ซึ่งนิยมยำมารับประทานทั้งสดและผ่านการแปรรูปแล้ว
• กระเพรานอกจากจะสามารถรับประทาน เพื่อบรรเทาอาการต่างๆแล้วนั้น ยังสามารถใช้เป็นยารักษาภายนอกได้อีกด้วย เช่น เป็นยากันยุง โดยการนำใบกระเพรามาตำหรือบดให้เกิดกลิ่นที่เป็นเอกลักษณ์และเฉพาะตัวออกมา ช่วยไล่ยุงไม่ให้เข้ามากัดเราอีกด้วย หรือการนำเมล็ดไปแช่น้ำเพื่อให้พองตัวเป็นเมือก จากนั้นนำมาพอกบริเวณตา เป็นการทำให้ตาของเราไม่ช้ำ เมื่อตาของเราโดนผงหรือฝุ่นละอองเข้าไปในตา
• สร้างผลิตภัณฑ์จากกระเพรา โดยใช้ใบและกิ่งที่สดของกระเพรามาทำเป็นน้ำมันหอมระเหย โดยผ่านกรรมวิธีในการต้มกลั่น หรือ Hydrodistillation ซึ่งสามารถสร้างรายได้ถึง 10,000 บาทต่อกิโลกรัมเลยทีเดียว เนื่องจากกระเพรามีกลิ่นที่เฉพาะและเป็นเอกลักษณ์มาก.

ที่มา

http://www.the-than.com

https://stri.cmu.ac.th